System Dynamics (systeemdynamica, SD) is de naam van een technische aanpak van een specifiek soort problemen. De aanpak draait om het leren begrijpen van systemen die over langere tijdspaden lopen en waarin terugkoppeling een rol speelt. Zowel lange tijdspaden als terugkoppelingen behoren niet tot de sterktes van het menselijk denken: daar was op de savanne geen behoefte aan. Snelle conclusies op basis van vuistregels en een groot leervermogen waren daar belangrijker.
De wereld staat voor complexe problemen
De problemen waar we vandaag voor staan maken juist het kijken naar langetermijnontwikkelingen en het doorzien van terugkoppeling erg belangrijk. Een eerste tot de verbeelding sprekende toepassing vond SD in de onderzoeken van de Club van Rome, die in 1972 met het boek “Grenzen aan de groei” aandacht vroeg voor de onderlinge wisselwerking tussen consumptie, bevolkingsgroei, natuurlijke hulpbronnen en vervuiling. Twee decennia later, in 1992, verscheen het vervolg “De grenzen voorbij”, waarin ook weer een hoofdrol was weggelegd voor een computersimulatie gebaseerd op SD. Ook op de klimaattop in Kopenhagen was het voor de onderhandelaars mogelijk om diverse scenarios door te rekenen met een SD-simulatie.
Ook het bedrijfsleven
Niet alleen op klimaatgebied doet SD van zich spreken. Managementguru Peter Senge breekt in “De vijfde discipline” een lans voor systeemdenken als de integrerende vijfde discipline voor de lerende organisatie. Overigens geen wonder, want hij werd deels opgeleid aan het MIT, waar ook Forrester, de grondlegger van SD, actief was.
Verschillende smaken
Strict genomen is SD hard en precies wat modelleren betreft. Een standaardwerk voor SD is bijvoorbeeld “Business Dynamics” van John D. Sterman. Er is ook een wat lossere variant (er zijn er overigens nog veel meer) die systeemdenken wordt genoemd. Een voorbeeld hiervan is “Systeemdenken” van Bill Bryan. Dit is een wat kwalitatiever manier van omgaan met systemen, zonder de nadruk op de simulaties. Een aanrader is het boek van Donella Meadows zelf, afgemaakt door Diana Wright, “Thinking in systems”, dat eigenlijk verplichte literatuur zou moeten zijn voor iedereen die nadenkt over zijn omgeving.
Onderliggende wiskunde
SD rekent systemen door met differentiaal- of differentievergelijkingen. De wereld wordt beschouwd als bestaande uit “stocks” (voorraden) en “flows” (stromen), waarbij de flows wiskundig worden gemodelleerd en de stocks worden bepaald door de flows. Terugkoppeling van stocks op flows en andere handigheidjes maken het mogelijk complexe problemen met terugkoppelingen in de loop van de tijd te simuleren.
Snappen, niet voorspellen
De kracht van SD ligt niet zozeer in het waarheidsgetrouw nabootsen van de werkelijkheid. De kracht ligt vooral in het moeten kwantificeren van de factoren die een rol spelen. Dat dwingt tot precisie en helderheid en leidt tot inzicht. Een uitstekende manier om het bijvoorbeeld in een team eens te worden over wat die werkelijkheid nu eigenlijk is. In Nederland is er een groep aan de Radboud Universiteit die het gebruik van SD in groepsprocessen bestudeert, onder leiding van prof. dr. J.A.M. Vennix.
Rekenwerk wordt gedaan
Een populaire softwaretool voor systeemdynamica is de Stella (of iThink) software. In een grafische interface wordt het eenvoudig mogelijk gemaakt modellen op te stellen. Een aantal van de blogposts over vrijwilligerswerk die hier zullen verschijnen is met Stella gemaakt.
Literatuur
Donella H. Meadows et al., “Grenzen aan de groei“, Het Spectrum 1972 (oorspronkelijk: The limits to growth, Universe Books, New York, 1972).
Donella H. Meadows et al., “De Grenzen voorbij“, Het Spectrum, 1992 (oorspronkelijk: Beyond the limits. Confronting global collapse; Envisioning a sustainable future, Earthscan Publications, London,1991).
Peter M. Senge, “De vijfde discipline“, Scriptum Management, 1992 (oorspronkelijk: The fifth discipline; the art and practice of the learning organization, 1990)
John D. Sterman, “”Business Dynamics, system thinking and modeling for a complex world, Irwin McGraw-Hill, New York, 2000.
Bill Bryan, Michael Goodman, Jaap Schaveling, “Systeemdenken“, Academic Service (Sdu), Den Haag, 2006
Donella H. Meadows, “Thinking in systems, a primer“, Chelsea Green Publishing, USA, 2008
